Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki
Społeczna Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym w Załużu

4. Historia dworu i dóbr załuskich

Początki dworu w Załużu sięgają XV wieku i związane są darowizną jaką przekazał u schyłku swojego życia właściciel załuskich dóbr Mikołaj Mnich z Wiszniowa na rzecz probostwa szpitalnego w Lubaczowie, a którą zgodnie z jego wolą wypełnili jego spadkobiercy: bracia Janowie Makosieje (starszy i młodszy) oraz Jan Turpin Osiecki. Pod koniec XVI wieku dobra załuskie wraz z dworem trafiły w ręce prywatne, jednakże na początku XVII wieku weszły ponownie w posiadanie jako beneficjum (dobra ziemskie) lubaczowskiej parafii. Na przełomie lat 20-tych i 30-tych XVIII wieku, biskup przemyski Aleksander Antoni Fredro włączył teren wsi wraz z dworem do majątku seminarium duchownego w Przemyślu. Do końca lat 30. XX wieku Załuże stało się częścią dóbr stołowych biskupów przemyskim wchodząc w skład tzw. klucza łukawieckiego obejmującego kilka wsi. W 1927 roku na zarządcę dóbr biskupich w Załużu mianowano pochodzącego z Kobylanki koło Gorlic Piotra Osikowicza. Teren jakim kierował nowy zarządca obejmował dwór wraz z folwarkiem ( gospodarstwo rolno-hodowlane produkujące żywność przeznaczoną głównie na zbyt). Budynek zarządcy i towarzyszący mu folwark usytuowane były na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi, na wschód od cerkwi. Sam dwór był murowanym budynkiem wzniesionym w 2 połowie XIX wieku, posiadającym drewnianą, przeszkloną werandę nazywaną też gankiem, którą zdobiły wycięte w drewnie sylwetkowe tralki ( pionowe elementy balustrady ). Obiekt usytuowany był od strony północnej w kierunku zabudowań folwarcznych. Na dekorację budynku składały się elementy utrzymane w tzw. kostiumie neostylowym tzn. łączącym różne style architektoniczne, w które wplecione były ówczesne elementy zdobnicze. Prostokątny budynek posiadał w swoich narożach dekoracyjne bonie składające się na płytkie boniowanie czyli element dekoracyjny stosowany głównie w narożnikach budynków. Obok domu znajdował się owocowy sad i jarzynowy ogród ponadto zabudowania folwarczne stanowiły: chlewnia, gdzie hodowano ponad sto świń, obora z krowami oraz stajnia z kilkoma końmi. Na terenie folwarku funkcjonowała też kuźnia, która była jedną z dwóch na terenie wsi jak również funkcjonujący w niej młyn. W majątku pracowali mieszkańcy wsi, którzy na potrzeby Seminarium Duchownego w Przemyślu dostarczali zboże, produkty rolne, mięso i pieniądze. Budynek dworu zamieszkiwał Piotr Osikowicz wraz z żoną Wiktorią, która była nauczycielką w miejscowej szkole oraz czwórka ich dzieci: Aleksander, Stanisław, Maria i Apolonia. Ostatni zarządca dóbr biskupich bardzo sumiennie i rzetelnie wykonywał swoje obowiązki czynnie włączając się do życia społecznego i kulturalnego Załuża i okolicznych wsi. Z uwagi na fakt, że większość mieszkańców Załuża stanowiła ludność ukraińska, a co za tym idzie Ukraińcy posiadali swoją wiejską świetlicę; Polacy zamieszkujący wieś nie mieli gdzie się spotykać. Sytuacja uległa zmianie kiedy Piotr Osikowicz przy wsparciu żony ufundował z własnych pieniędzy budynek świetlicy, w której spotykali się polscy mieszkańcy Załuża uczestnicząc w akademiach patriotycznych, przedstawieniach, spotkaniach Związku Strzeleckiego oraz na potańcówkach i wiejskich zebraniach. Zarządca załuskiego majątku pełnił również funkcję wójta gminy zbiorowej w Lisich Jamach, gdzie dał się poznać jako sumienny i zaradny gospodarz. Niestety bardzo ambitne plany związane z rozwojem terenów gminnych pokrzyżował wybuch II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. Piotra powołano do wojska, gdzie walczył w kampanii wrześniowej i został ranny w walce o Gródek Jagielloński. Trafił następnie do sowieckiej niewoli i został zesłany na Syberię. Ten sam los spotkał jego żonę Wiktorię i czwórkę ich dzieci, których aresztowano 13 kwietnia 1940 r. i wywieziono do Aktiubińska w Kazachstanie. Warunki w jakich przebywali urągały wszelkiej ludzkiej godności. Zesłańców trawiły choroby: tyfus i malaria ponadto cierpieli głód i zimno. Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r. zwalniano z więzień i łagrów tysiące polskich zesłańców oraz polskich żołnierzy, wśród których znalazł się Piotr Osikowicz. Odnalazł żonę i dzieci, z którymi jeszcze dwa lata żył na nieludzkiej ziemi. Trafił następnie do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki sformowaną na terenie ZSRR, którą przemianowano w 1Armię Wojska Polskiego. Podczas walk z Niemcami w powstańczej Warszawie, Piotr Osikowicz zginął 11.09.1944 r. walcząc o przyczółek czerniakowski. Jego żona Wiktoria wraz z dziećmi po dwóch latach wróciła do Załuża i w marcu 1946 r. objęła posadę nauczycielki w miejscowej szkole, gdzie pracowała do 1952 r. Ze względu na szykany komunistycznych władz zmuszona była opuścić Załuże i udać się do swojej córki Marii, która mieszkała we Wrocławiu. Następnie wraz z córką zamieszkały w Bytomiu i Rudzie Śląskiej, gdzie zmarła w 1972 r. Działalność rodziny Osikowiczów na trwałe wpisała się w pamięć mieszkańców starego i nowego pokolenia Załuża, a to z kolei niezwykły dowód na to jak ważną i szanowaną osobą był Piotr Osikowicz i jak wielki wkład wniósł w dzieje i rozwój podlubaczowskiej wsi.


 

Nasza placówka

Zegar

Kalendarium

Pn
Wt
Śr
Cz
Pt
Sb
Nd
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Imieniny

Czas trwania lekcji

  1.   800 – 845
  2.   855– 940
  3.   950– 1035
  4. 1055 – 1140
  5. 1150 – 1235
  6. 1240 – 1325
  7. 1330 – 1415
  8. 1420 – 1505